Mensen zijn uitzonderlijke wezens. Als je ons zo eens van een afstandje bekijkt dan lijken we allemaal eigenlijk heel veel op elkaar. Natuurlijk zijn er variaties op het thema mens, in vorm, grootte, kleur, stemgeluid… Maar onze verschijningsvorm bestaat steeds weer uit een hoofd, twee armen, twee benen, een hart, een lever, twee longen, enzovoort. Dat ontwerp is volkomen stabiel en universeel over een lange periode van tijd. Het geeft ons allemaal, in principe, hetzelfde uitgangspunt. Wat ons het meest lijkt te onderscheiden van elkaar speelt zich af in een binnenwereld, de wereld ín die fysieke verschijningsvorm. Daar vormt zich iets unieks.

Zet twee mensen naast elkaar en uiterlijk zie je wellicht niet zoveel verschil, maar in de één kan zich bijvoorbeeld verwachting of hoop uitspelen en in de ander irritatie en frustratie, of nieuwsgierigheid en openheid in de één en in de ander angst en kwetsbaarheid. In zo’n situatie kan de binnenwereld van de ene mens vaak onbegrijpelijk zijn voor de binnenwereld van de ander, en de uitwisseling tussen de twee kan moeizaam verlopen met als resultaat een residu van onbegrip en onbegrepen zijn.

Waarom verschillen onze binnenwerelden vaak zoveel van elkaar? En zelfs in het gezelschap van gelijkgestemden, waarom blijkt die gelijkgestemdheid toch altijd maar ten dele zo te zijn? Waarom zijn we op zoveel vlakken zo verschillend?

Dit heeft in belangrijke mate te maken met het gegeven dat elk van ons uniek is van binnen. Onze ontwikkeling, configuratie, inclinatie, ervaringen en de dingen of omstandigheden waartoe we ons voelen aangetrokken, of juist niet voelen aangetrokken, zijn heel verschillend. En daarnaast heeft het ook te maken met de persoonlijke gift aan elk individueel leven van keuzevrijheid. We mogen en kunnen zelf kiezen. Die keuzes geven toegang tot specifieke ervaringen en gebieden. Datgene waar we voor kiezen vormt de binnenwereld.

Natuurlijk hebben de keuzes in de binnenwereld ook een effect op en wel degelijk gevolgen voor de buitenwereld. Maar het aandachtsveld van dit schrijven ligt in eerste instantie bij de binnenwereld. Dat is immers de wereld waarin het begint, waarin elke persoon leeft, intenties maakt, verwachtingen koestert, handelingen evalueert, waarden en principes vormt, vervulling ervaart en is ook de wereld waar wij allemaal uiteindelijk altijd weer in terugkeren. De binnenwereld is het thuis waar ieder in alle vrijheid met zichzelf wil kunnen leven.

Waarom is die wereld zo belangrijk? Dat is de enige wereld waar je volledig zeggenschap over hebt gekregen, de enige wereld die je zelf vorm kunt geven, in kunt richten, vullen met bepaalde invloeden en waaruit je andere kunt weren. Het is de wereld waarin onze eigen keuzes in eerste instantie hun uitdrukking vinden. Bijvoorbeeld: natuurlijk is het mogelijk als je ergens boos over wordt die boosheid de vrije loop te laten en van leer te trekken tegen alles en iedereen in de omgeving, óf je kunt boos worden, je realiseren dat je boos bent en een veilige uitlaatklep zoeken voor die boosheid, zodat alles en iedereen in je omgeving intact blijft en niet beschadigd raakt als gevolg van de boosheid die zich in je afspeelt.

Die vrijheid van keuze, vrijheid van respons, vrijheid van het vormen van je eigen mind is zowel een gift als een bijzondere uitdaging. Het is iets wat investering vraagt, tijd en ruimte om bij dingen stil te staan, erover na te denken, handelingen te evalueren, iets af te stemmen op je innerlijke kompas. Het vraagt herhaling, tijd om te groeien, ervaring om te rijpen, verandering bij voortschrijdend inzicht, vergeving voor de vergissingen, misstappen en imperfecties, doorzettingsvermogen ondanks alles, en weten dat het nooit af is, dat zolang we leven we leren en zolang we leren, we groeien, en zolang we groeien, we de ruimte hebben om keuzes te maken over het doel en de richting van ons leven.

Een vrije oefening in keuze

Waarom maak je bepaalde keuzes? Hoe komen mensen tot een keuze? Wat voor processen gaan vooraf aan het maken van een keuze? Hoe kun je achter bepaalde keuzes staan? Hoe gebruik je die vrijheid van keuze voor belangrijke beslissingen? Hoe plaats je persoonlijke keuze in een grotere context dan die van het moment?

Hier volgt een simpel raamwerk met een aantal stappen waarlangs een proces van keuze zich kan afspelen.